امین روشن

تاج های جیکاک

از مجموعه تاجهای جیکاک
سرهنگ «جيكاك» مأمور اطلاعاتي بريتانيا، در طي جنگ جهاني دوم و پس از آن در ايران نقش زیادی را در جهت منافع كشورش ايفا نمود، او با خاتمه جنگ جهاني دوم به استخدام شركت نفت ايران و انگليس درآمد. جیکاک به مدت هفت سال برای یک طایفه بختیاری به عنوان شخصی کر و لال چوپانی کرد و در این فرصت توانست با گویش ، فرهنگ ، باورها و اعتقادات بختیاری ها کاملاً آشنا گردد و به باور مسئولین آن دوران حكومت واقعي مناطق نفت خيز در دست جیکاک بود.
جیکاک شیوه های مختلفی را برای استفاده ابزاری از باورهای مردم جنوب ایران استفاده کرد از جمله حكايات جيكاك عصاي معروف اوست كه با آن معجزه مي كرد و وقتي آن را به تن كسي مي زد به آن شوك عجيبي منتقل مي شد، جيكاك مدعي بود عصاي او بهترين وسيله براي تشخيص حلال زاده بودن افراد است و با همين شیوه به تخریب اشخاص قدرتمند و پرنفوذ ایل بختیاری می پرداخت.
جيكاك در راه جلوگيري از ملي شدن صنعت نفت تمام تلاش خود را بكار برد. او علاوه بر تشويق بختياري ها به بي توجهي به ملي شدن صنعت نفت، كوشش نمود تا در كار هيئت خلع يد از شركت نفت ايران و انگليس خلل ايجاد نمايد. به گفته حسين مكي" به هنگام عزيمت هيئت خلع يد به آبادان، جيكاك تصميم گرفت عده اي را تحريك كند تا اتومبيل اعضاي هيئت را از روي پل بهمن شير به داخل رودخانه بيندازد اما اين توطئه ناكام ماند". سرانجام دولت ايران كه به كارشكني و اخلال جيكاك در امر ملي شدن صنعت نفت پي برده بود وي را از ايران اخراج نمود.
نام جيكاك براي مردم جنوب ایران نامي آشناست، نامي كه به نمادي از نيرنگ و حيله گري تبديل شده وامروزه به كساني كه به نيرنگ و مكر مشهورند لقب جيكاك مي دهند و میگویند "فلانی خیلی آدم جیکاکی است" چه آنان که میشناسند جیکاک را و چه کسانی که از جیکاک هیچ شناختی ندارند.
در این مجموعه "تاج های جیکاک" که در سال 2011 به نمایش درآمد از کلاههای ایمنی کارگران شرکت نفت استفاده شد، کلاهها مربوط به سالهای ملی شدن نفت هستند و آنها را پدرم از انبارهای قدیمی شرکت نفت جنوب ایران تهیه کرد؛ کلاهها ساخت انگلیس هستند و در زیر بعضی از آنها حتی یادگاری هایی از کارگران آن دوران که روزگاری آنها را بر سر میگذاشتند دیده میشود.